Táo bón là tình trạng trẻ đi đại tiện khó khăn, phân khô cứng và số lần đi ít hơn bình thường. Giai đoạn 8 tháng tuổi là thời điểm trẻ chuyển từ chế độ ăn hoàn toàn bằng sữa sang ăn dặm. Sự thay đổi này có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ, dẫn đến táo bón.
Theo tiêu chuẩn Rome IV, trẻ được coi là táo bón khi có ít nhất 2 trong các triệu chứng sau đây kéo dài ít nhất 1 tháng:
- Ít hơn 3 lần đi đại tiện/tuần.
- Phân cứng, to hoặc vón cục.
- Đau hoặc khó khăn khi đi đại tiện.
- Có cảm giác đi không hết phân.
- Từng có tiền sử bị táo bón.
Cha mẹ cần quan sát và nhận biết sớm các dấu hiệu táo bón ở trẻ để có biện pháp xử lý kịp thời:
- Bé quấy khóc, biếng ăn: Táo bón khiến trẻ khó chịu, đầy bụng, dẫn đến quấy khóc và không muốn ăn.
- Số lần đi đại tiện giảm: Trẻ 8 tháng tuổi thường đi đại tiện 1-2 lần/ngày. Nếu trẻ ít hơn 3 lần/tuần, đó có thể là dấu hiệu táo bón.
- Đại tiện khó khăn: Trẻ rặn nhiều, đỏ mặt, thậm chí khóc khi đi đại tiện. Phân cứng, to, vón cục như phân dê.
- Chướng bụng, khó tiêu: Bụng trẻ có thể căng cứng, sờ thấy khối phân cứng.
- Có thể có máu hoặc chất nhầy trong phân: Do phân quá cứng làm tổn thương niêm mạc hậu môn.
Trẻ quấy khóc, chướng bụng cũng là dấu hiệu của việc bị táo bón
Có nhiều nguyên nhân gây táo bón ở trẻ 8 tháng tuổi, bao gồm cả yếu tố bên trong và bên ngoài:
Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện: Hệ tiêu hóa của trẻ 8 tháng tuổi, đặc biệt là những trẻ không bú sữa mẹ hoàn toàn, vẫn đang trong giai đoạn phát triển, chưa hoạt động hiệu quả như người lớn.
- Các cơ bụng và thành ruột yếu: Trẻ còi xương, sinh non, thiếu tháng thường có các cơ bụng và thành ruột yếu hơn, ảnh hưởng đến khả năng đẩy phân ra ngoài.
- Rối loạn tiêu hóa: Việc sử dụng kháng sinh, thuốc nhuận tràng không đúng cách có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến rối loạn tiêu hóa và táo bón.
- Dị ứng với một số loại thực phẩm: Một số trẻ có thể bị dị ứng với các loại thực phẩm như sữa bò, trứng, đậu phộng..., gây ra các vấn đề về tiêu hóa, bao gồm cả táo bón.
- Các bệnh lý: Một số bệnh lý hiếm gặp như phình đại tràng bẩm sinh (Hirschsprung), bệnh nội tiết - chuyển hóa (suy giáp), bất thường thần kinh - cơ (bại não) có thể gây táo bón.
- Chế độ ăn uống không hợp lý: Chế độ ăn quá nhiều đạm, chất béo, ít chất xơ và khoáng chất, thiếu vitamin B1, hoặc thức ăn quá cứng so với khả năng nhai nuốt của trẻ có thể gây táo bón.
- Thiếu chất xơ trong chế độ ăn: Chất xơ giúp tăng khối lượng phân, kích thích nhu động ruột và giúp phân di chuyển dễ dàng hơn. Thiếu chất xơ là nguyên nhân phổ biến gây táo bón ở trẻ ăn dặm.
- Bé chưa quen ăn dặm: Việc chuyển từ chế độ ăn hoàn toàn lỏng (sữa) sang thức ăn đặc (ăn dặm) có thể khiến hệ tiêu hóa của trẻ chưa kịp thích nghi, dẫn đến táo bón.
- Do sử dụng sữa công thức: Sữa công thức thường có hàm lượng dinh dưỡng cao, khó tiêu hóa hơn sữa mẹ. Một số trẻ có thể không dung nạp được một số thành phần trong sữa công thức, hoặc việc pha sữa không đúng tỷ lệ cũng có thể gây táo bón.
- Hành vi nhịn giữ phân: Trẻ mải chơi hoặc thay đổi môi trường đi vệ sinh (ví dụ: đi nhà trẻ) có thể nhịn đi ngoài, khiến phân tích tụ lâu trong ruột, trở nên khô cứng và khó đi.
- Uống không đủ nước: Nước giúp làm mềm phân, giúp phân di chuyển dễ dàng trong ruột. Thiếu nước là một nguyên nhân quan trọng gây táo bón.
- Vận động kém hoặc lười vận động: Vận động giúp kích thích nhu động ruột, giúp đẩy phân ra ngoài.
- Ảnh hưởng của thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc giảm đau, thuốc ho có chứa codeine,... có thể gây tác dụng phụ là táo bón. Ngoài ra, việc tiêm phòng cũng có thể ảnh hưởng tạm thời đến hệ tiêu hóa của trẻ. Nếu mẹ đang cho con bú sử dụng thuốc, một số thành phần của thuốc có thể đi vào sữa mẹ và ảnh hưởng đến bé.
- Trẻ bị ốm sốt, mất nước: Khi trẻ bị ốm, sốt, cơ thể mất nước, dẫn đến phân khô cứng và khó đi ngoài.
Ốm, sốt cũng có thể là nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón
Trong trường hợp, táo bón ở trẻ 8 tháng tuổi có thể được cải thiện bằng các biện pháp đơn giản tại nhà:
Tăng cường rau xanh và trái cây tươi: Bổ sung các loại rau xanh và trái cây giàu chất xơ vào thực đơn ăn dặm của trẻ. Một số loại rau quả tốt cho trẻ bị táo bón bao gồm:
- Rau xanh: Rau bina (cải bó xôi), súp lơ xanh, rau mồng tơi, rau dền, rau lang,...
- Trái cây: Chuối, đu đủ, bơ, lê, táo, mận, cam, quýt, bưởi,...
Tăng cường rau xanh và trái cây vào thực đơn ăn dặm cho trẻ
Đảm bảo cân đối các nhóm dưỡng chất: Chế độ ăn của trẻ cần đảm bảo đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng chính: bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.
Chế biến thức ăn phù hợp: Thức ăn cho trẻ 8 tháng cần được xay nhuyễn hoặc băm nhỏ, mềm, dễ tiêu hóa.
Ngoài sữa mẹ hoặc sữa công thức, cho trẻ uống thêm nước lọc, nước canh, súp, nước ép trái cây tươi (không đường). Lượng nước cần thiết cho trẻ 8 tháng tuổi khoảng 100-150ml/kg cân nặng/ngày (bao gồm cả sữa).
Nếu nghi ngờ sữa công thức là nguyên nhân gây táo bón, cha mẹ có thể thử đổi sang loại sữa khác có hàm lượng chất xơ cao hơn hoặc dễ tiêu hóa hơn. Mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi đổi sữa cho trẻ.
Tuy nhiên, khi lựa chọn sữa bột cho trẻ bị táo bón, mẹ nên ưu tiên chọn các sản phẩm có thành phần GOS, HMO, Probiotic nhằm hỗ trợ tiêu hóa, cho bé một hệ miễn dịch khỏe mạnh, từ đó giúp tăng cường hấp thu các chất dinh dưỡng.
Một số dòng sữa giúp cải thiện tình trạng táo bón ở bé có thể kể đến như:
- Friso Gold Pro: Công nghệ xử lý nhiệt 1 lần giúp đạm mềm nhỏ, dễ tiêu hóa, cùng hệ chất xơ GOS hỗ trợ nhu động ruột.
- NAN Optipro Plus: Chứa lợi khuẩn Bifidus BL giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
- Meiji: Bổ sung chất xơ FOS và Nucleotides giúp hỗ trợ tiêu hóa, hạn chế táo bón.